Alles komt goed! Toch?

Jorn den Hertog deed voor zijn opleiding Godsdienst-Pastoraal Werk een afstudeeronderzoek naar de motieven van jonge kerkverlaters. En naar hun zoektocht naar zingeving. Hij stuitte op heel veel kwetsbaarheid. En toch… in het kapotgaan ontstond vaak wel iets nieuws! Een mooie manier om zingevingsvragen te benaderen, vindt Jorn. We moeten allereerst kwetsbaar durven zijn om verder te komen.

Alles komt goed? Nee, alles breekt. Het lijkt niet echt de goede kant op te gaan met de wereld. En al raken we afgestompt van het slechte nieuws ver weg, komt lijden en narigheid toch dichtbij in de vorm van ziekte, eenzaamheid of te weinig studiepunten. Om moedeloos van te worden. Of niet? Toch heb ik hoop. Hoop op een betere wereld, ver weg én dichtbij. Om me heen zie ik voorzichtig nieuw leven opbloeien. Hoe wordt die hoop realiteit in een donkere wereld?

Middenin kapotgaan is hoop te vinden

Ik betrap mezelf er op dat ik het soms gebruik als een lege opvulling van een ongemakkelijke stilte. De woorden floepen gemakkelijk uit m’n mond: “Ah joh, komt wel goed”. Maar soms zijn het ook de diepste woorden van hoop: ‘alles komt goed’. Uiteindelijk komt het goed. Hoop in tijden van oorlog, een vluchtelingenprobleem, eenzaamheid, smeltende poolkappen en een driftig twitterende president. Hoe dan? Waarom nog hopen? De laatste jaren heb ik ontdekt dat middenin het kapotgaan hoop te vinden is voor een nieuw begin. Lijden en teleurstelling nodigen uit om met nieuwe ogen te kijken en opnieuw te gaan dromen.

Middenin kapotgaan is vaak toch nieuwe hoop te vinden, ontdekte Jorn den Hertog tijdens zijn afstudeeronderzoek.

Diepte, openheid en kwetsbaarheid

Aan het einde van mijn hbo-studie theologie mocht ik een onderzoek doen naar de verlangens en behoeften van jongvolwassen kerkverlaters en hun zoektocht naar zingeving. Dit was in opdracht van het online platform Lazarus. In de gesprekken en enquêtevragen keek ik met de respondenten kort terug naar hun redenen om de kerk te verlaten, maar ik wilde vooral naar de toekomst kijken. Waar ben je naar op zoek? Welke levenslessen kan je delen? En hoe kan je je zingevingsvragen en je bezig zijn met geloof opnieuw vormgeven?

In dit onderzoek kwam naar voren dat jongvolwassen kerkverlaters verlangen naar oprechte ontmoetingen, een ruimte om vragen te stellen en om uitgedaagd te worden. Wat mij het meest raakte in de gesprekken met deze mensen was de diepte, openheid en kwetsbaarheid in hun verhalen. Het verlaten van de kerk (en vaak de manier van geloven die daarbij hoorde) was beslist niet gemakkelijk. Het was een proces van instorten en jezelf op de bodem terug vinden. Er werden geen succesverhalen verteld, maar pijnlijke verhalen van teleurstelling. Geen maskers, maar kwetsbaarheid.

De beste keuze

In deze gesprekken wonden we er geen doekjes om: soms is het leven ontzettend moeilijk. De realiteit is hard. We worden teleurgesteld, dingen gaan kapot en dat doet pijn. Het is pittig om niet moedeloos te worden van al het onrecht om ons heen. Als ‘het leven gebeurt’ heb je steeds de keus om te verharden en je hart te sluiten óf om kwetsbaar te zijn en te zoeken naar nieuwe wegen. De beste keuze is in mijn ogen steeds: kwetsbaar blijven zoeken.

“Er werden geen succesverhalen verteld, maar pijnlijke verhalen van teleurstelling. Geen maskers, maar kwetsbaarheid”

De kwetsbaarheid in de gesprekken werkte aanstekelijk. Een eerlijke, kwetsbare houding bij de ander inspireert en nodigt uit om ook zelf de stap naar kwetsbaarheid te zetten. Ik genoot ervan om te praten met deze mensen. Het was echt. De kerkverlaters die ik sprak wilden zich niet meer laten leiden door de teleurstelling van vroeger, maar keken vooruit. In het kapot gaan, in de manier van geloven die ineens niet meer werkte, gingen ze door tot de bodem, om vervolgens precies daar nieuwe hoop te vinden.

Jorn den Hertog onderzocht de motieven van jonge kerkverlaters en hun zoektocht naar zingeving. Hij ontdekte: kwetsbaarheid is een goed startpunt om verder te kunnen. 

Ruimte om cynisch te zijn

Hoe zijn deze mensen door het proces van teleurstelling en nieuwe hoop gegaan? Misschien wel de belangrijkste component bleek het ontmoeten van anderen die iets soortgelijks hadden meegemaakt. Men vertelde over avonden met vrienden waarbij veel pijn en teleurstelling ter sprake kwam. “Deze gesprekken hadden bijna het karakter van een bijeenkomst van de Anonieme Alcoholisten”, vertelde iemand. Er was (h)erkenning in de ontmoeting met anderen. Er was ruimte om cynisch te zijn, om los te laten en om te ontdekken dat er nog steeds Iemand was die hen vasthield. Er kon weer gedroomd worden.

“Men vertelde over avonden met vrienden waarbij veel pijn en teleurstelling ter sprake kwam. Deze gesprekken hadden bijna het karakter van een bijeenkomst van de Anonieme Alcoholisten, vertelde iemand”

Terug naar de vraag waarmee ik begon: alles komt goed, maar hoe dan?. Hier heb ik geen pasklaar antwoord op, maar ik heb een sterk vermoeden dat het begint met kwetsbaarheid. De kracht om de wereld te veranderen, is te vinden in het kleine. In kwetsbaarheid erkennen we onze gebrokenheid en proberen we die ook niet (meer) te verbloemen. In kwetsbaarheid is geen ruimte voor show; maskers vallen af. In kwetsbaarheid kunnen ontmoetingen van hart tot hart plaatsvinden. In kwetsbaarheid komt liefde tot haar recht en ontstaat nieuwe hoop en passie, om samen de wereld een betere plek te maken.

Verschil maken

In een wereld waarin vooral geschreeuwd wordt, hebben we mensen nodig die het lef hebben om zich in kwetsbaarheid te laten leiden door liefde. Of misschien moet ik hier Liefde met een hoofdletter schrijven. Ik denk dat we hier heel dichtbij de ‘zin van het leven’ komen. Namelijk: simpelweg kwetsbaar liefhebben en samen steeds meer de hemel op aarde brengen. Het enige wat we te bieden hebben is namelijk ons eigen, eerlijke verhaal. Maar dat is meer dan genoeg om een verschil te maken!

Was het niet Jezus zelf die zei: wie zijn leven verliest, zal het vinden? Ik wil daarom geloven en blijven zeggen: alles komt goed. Niet als lege opvulling, maar als diepe, hoopvolle overtuiging dat ik met mijn kleine verhaal mee mag schrijven aan een veel groter verhaal.