Boekenclub: over Nietzsche en nihilisme (1)

In september startte een nieuwe serie avonden van onze Boekenclub, dit keer rond het thema ‘Nietzsche en nihilisme’. Het boek dat centraal staat is: Het Europese nihilisme: Friedrich Nietzsche over een dreiging die niemand schijnt te deren, door filosoof Paul van Tongeren. Nihilisme raakt aan één van de thema’s die we bij De Grote Vragen behandelen: zingeving. Mark Shaw, afgestudeerd theoloog, is één van de initiatiefnemers van de Boekenclub. Hij schreef een korte impressie van de eerste twee gespreksavonden.

Amsterdam, 29 september 2021

Vanavond vond de eerste avond plaats in onze serie van vijf avonden over het thema ‘Nietzsche en nihilisme’. We kwamen bijeen bij Gist, een bijzondere en sfeervolle plek voor bezinning, ontmoeting en spiritualiteit, aan de Nieuwe Herengracht in Amsterdam. De eerste avond stond vooral in het teken van kennismaken met elkaar. We waren met een klein, maar gemêleerd gezelschap, met diverse achtergronden, opvattingen en levenservaringen. Bij de kennismaking sneden we meteen een diepe thematiek aan: Wat is voor jou fundamenteel? Dit raakt aan de vraag die we tijdens de Boekenclub centraal willen stellen: deert de dreiging van het nihilisme ons?

“Zijn onze fundamentele opvattingen en verlangens niet ondermijnd, zelfs ontmaskerd, door Nietzsche en het nihilisme?”

Nihilisme is iets waar we, met de hulp van Nietzsche, meer greep op willen krijgen. Maar we zullen de thematiek tijdens de Boekenclub ook persoonlijk en praktisch proberen te maken. Als we immers willen weten of het nihilisme ons deert, ons écht raakt, moeten we uiteraard ook zicht krijgen op het fundament waarop we leven. Zijn onze fundamentele opvattingen en verlangens niet ondermijnd, zelfs ontmaskerd, door Nietzsche en het nihilisme? Zijn er na de ‘dood van God’ nog wel goede redenen om ‘s ochtends je bed uit te komen?

Amsterdam, 12 oktober 2021

Nihilisme is één van dingen waar Nietzsche in zijn werken en nagelaten aantekeningen over sprak. Nihilisme is iets waar je maar moeilijk grip op kan krijgen. Nietzsche beschreef het onder meer als “de radicale verwerping van waarde, zin en wenselijkheid”. Hij typeert het ook als een “Europese vorm van Boeddhisme” en als iets waar de (christelijke) moraal een soort ‘tegenmiddel’ voor was. Tijdens de tweede avond van onze Boekenclub hebben we een aantal passages besproken waarin Nietzsche ingaat op nihilisme en zaken die daaraan gerelateerd zijn. Omdat een aantal mensen vanavond voor het eerst aanschoof, namen we eerst de tijd om met elkaar kennis te maken.

“Zijn onze motivaties inderdaad uiteindelijk allemaal te herleiden naar een verlangen naar macht?”

Eén van de onderwerpen waarover we vervolgens met elkaar doorpraatten, is de ‘wil tot macht’. Nietzsche wekt namelijk de indruk, dat het daar in het leven van ons mensen om draait. Zelfs onze morele opvattingen zouden daarmee te maken hebben; de ‘wil tot moraal’ is eigenlijk een verkapte vorm van de ‘wil tot macht’. Dus als we schreeuwen om gerechtigheid, roepen we eigenlijk om macht. Hiermee wordt de thematiek die we tijdens onze gesprekken willen behandelen natuurlijk ook persoonlijk relevant. Ervaren wij het leven zo? Zijn onze motivaties inderdaad uiteindelijk allemaal te herleiden naar een verlangen naar macht? Voor onszelf, onze groep, onze zienswijze? Moeten wij Nietzsche hierin gelijk geven, of valt hier best iets tegenin te brengen?

Wil je ook meedoen met onze boekenclub? Kijk dan hier!