Die vrede op aarde, gaat dat er nog van komen?

Afgelopen vrijdag 10 december was het de Internationale Dag van de Rechten van de Mens. Bovendien is het over ruim anderhalve week weer Kerst. Dat vonden wij voldoende reden voor een blog over de vraag: Die vrede op aarde, gaat dat er nog van komen? En hoe kan een Kerstverhaal over vrede op aarde daarbij helpen, als we iedere dag zoveel onrecht, lijden, en (ecologische) verwoesting om ons heen zien? We vroegen het de jonge theoloog Janine Hoogendoorn, die voor ons haar kerstgedachten opschreef.

“Waarom gaan mensen naar de hemel als ze doodgaan? Het is hier toch fijn? Kunnen we niet gewoon op aarde blijven?” Zomaar wat (hardop uitgesproken) gedachten tijdens een tieneravond, over lijden in de wereld. Samen praten we over belangrijke levensthema’s en stellen we alle mogelijke vragen. Vandaag ligt dit voorstel op tafel: Kunnen we de hemel niet gewoon afschaffen?

Wat heerlijk als je zo in het leven kunt staan! Als je hier zó gelukkig bent, dat dit de hemel op aarde is. Oftewel, dat de hemel geen plek is waar je op moet wachten – waar je óóit naartoe gaat – maar waar je nu al naar toe kunt ‘trippen’.

Niet altijd hemels

Toch blijft dit voorstel lastig. Want het leven op aarde is niet altijd hemels. En je hoeft niet te geloven om dat te weten. Hongersnood in Jemen, een burgeroorlog in Syrië en verhalen van honderdduizenden vluchtelingen, gewoon aan de grenzen van Europa. Dus blijft het stil op deze tieneravond, na het voorstel om de hemel maar gewoon af te schaffen. Ik kan me voorstellen dat het gros van de tieners denkt aan hun eigen eenzaamheid. Aan vrienden en familie die ze zijn verloren. Of aan een ouder, die niet meer beter wordt. Voor veel mensen is het leven absolúút niet hemels. En op de spaarzame momenten waarop ik me durf laten raken door het verdriet van mezelf en anderen, komt de vraag in mij op: Hoe gaat deze wereld ooit gered worden?

“Is dit niet dweilen met de kraan open, too little too late?”

Over die vraag hebben we allemaal onze eigen ideeën. Sommige mensen wonen in een klimaatneutraal tiny house, of gaan op werkvakantie naar een derdewereldland. Anderen ‘ontspullen’ en roepen “thank you!” naar hun nutteloze onderwater-GoPro, ‘cause it doesn’t spark joy’. Een derde bezoekt eenzame ouderen en koopt alleen fairtradekoffie, -bananen en -chocola. Toch bekruipt mij vaak de onbehaaglijke gedachte: is dit niet dweilen met de kraan open? Is het niet allemaal ‘too little too late’? Is de kloof tussen hoe de wereld is en hoe deze zou moeten zijn intussen niet zo groot, dat alle goede intenties en plannen er domweg in verdwijnen?

Lees ook: Wat mag welvaart kosten?

Superhelden

Bij onze zoektocht naar redding van de wereld, moeten we misschien grover geschut inzetten. The Avengers, Justice League en andere superhelden maken in films het onmogelijke waar. Onze 21e eeuw biedt eigentijdse helden: filantropen als Bill Gates, milieuactivisten als Greta Thunberg, maar ook vooraanstaande wetenschappers en Nobelprijswinnaars. Als ik als theoloog nadenk over wereldverbeteraars, kan ik niet om Jezus heen. Hij is letterlijk een stukje hemel op aarde. Binnen de christelijke traditie draagt Jezus zelfs de nickname ’Salvator Mundi’: Redder van de Wereld. Dat is best een pretentieuze uitspraak. Bij een dergelijke titel denk je toch al snel aan een krachtig staatsman, een multimiljonair of aan het zelfbeeld van Donald Trump, terwijl Jezus een totaal ander figuur is…

“Zijn moeder was geen celebrity, maar een ongehuwd meisje”

In de weken voor Kerst zie je regelmatig kerststallen voorbijkomen. Daarin zie je iets van het karakter van Jezus. Want deze Redder van de Wereld werd niet geboren in een groot paleis, maar in een stal. Zijn moeder was geen celebrity, maar een ongehuwd meisje. Deze baby werd vluchteling en leefde zijn hele leven in een (door de Romeinen) bezet land. Deze zogenaamde Redder van de Wereld wordt misschien het best weergegeven in het onderstaande schilderij van Giorgione. Een klein, naakt baby’tje op de grond. Je zou er zo voorbijlopen…

Lees ook: Wat is de kunst van duurzaam leven?

Nieuwe wereld

De lijn van het kerstverhaal wordt voortgezet in het leven van Jezus. Als wereldverbeteraar zoekt hij niet het grote publiek op, of de meest invloedrijke, machtige of rijke personen. Hij zoekt juist mensen op die kwetsbaar, arm en ziek zijn en omringt zich met het uitschot van de maatschappij. Hij accepteert, staat naast mensen en heeft verdriet wanneer zij verdriet hebben. Hij kondigt het begin aan van de zogenaamde ‘nieuwe wereld’, een wereld met volstrekt andere normen dan de wereld waarin wij leven.

Wiskundig en wetenschappelijk klopt er weinig van die ‘nieuwe wereld’. De verhalen van de Bijbel vertellen over wonderen – zoals het wonder van de twee vissen en vijf broodjes waarmee Jezus duizenden mensen kan voeden. Jezus wijst op een mosterdzaadje, voor hem het kleinste zaadje ter wereld, dat uitgroeit tot een reusachtige boom. Hij gooit alles om. Hij levert kritiek op vooraanstaande religieuzen en plaatst het uitschot op een voetstuk. Hij zegt dan ook: “De laatsten zullen de eersten zijn”. Weinig is veel in de handen van Jezus. En met weinig begon ook het leven van deze kerstbaby…

Lees ook: Hoe haalbaar is wereldwijde vrijheid?

Verschil maken

Het kerstverhaal laat zien dat het kleine groot is, en dat zelfs ík misschien impact kan hebben op de wereld. Deze hoop doet mij geloven dat een compliment, een kaartje, een kleine donatie of een verandering in mijn consumptiegedrag wél verschil kunnen maken. Het doet mij geloven dat ook ík kan meebouwen aan een betere wereld, en misschien zelfs aan de hemel op aarde. Omdat grote dingen kunnen ontstaan uit het kleine!

De populairste kerstfilm ooit is Home Alone. In deze film vertrekt de familie McCallister voor een paar dagen naar Parijs, maar… ze vergeten per ongeluk zoon Kevin, die wakker wordt in een leeg huis. Wat volgt is overbekend: twee inbrekers denken hun slag te kunnen slaan in het huis, maar op inventieve en hilarische manieren weet Kevin de twee boeven te slim af te zijn. Zo weet deze kleine jongen de spullen van zijn familie te redden!

“Zo wordt deze kleine jongen de redder van het huis huis”

Durf te hopen

Als je goed oplet zie je een mooie parallel tussen het kerstverhaal en Home Alone: kleine, ogenschijnlijk onbetekenende jongens die tóch verschil maken en redding weten te brengen. Mooi hè? Ik sluit af met deze wens: durf te hopen op verandering! Of zoals deze bemoedigende Franciscaanse zegenbede het al eeuwenlang verwoordt:

Zegen ons met voldoende dwaasheid
om te geloven dat we een verschil kunnen maken in deze wereld.
Zodat we kunnen doen waarvan anderen zeggen dat het onmogelijk is.