Drie routes naar een zinvol leven?

Wat is de zin van het leven? Op die vraag gaf Douglas Adams in zijn boek ‘The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy’ het volgende antwoord. Hij schreef: “The answer to the ultimate question of life, the universe and everything is 42.” Dat is natuurlijk een humoristisch antwoord op een diepe vraag. Over de vraag naar de zin van het leven hebben vele denkers in de geschiedenis hun hoofd al gebroken. En als je je verdiept in de antwoorden, kun je er duizelig van worden. Heeft het wel zin om over deze vraag na te denken? Dat hangt er van af…

Laat ik beginnen met een stelling: Wat je onbewust denkt is belangrijker dan wat je bewust denkt. De wis- en natuurkundige Blaise Pascal (1623-1662) merkte op: “Het hart heeft zijn redenen die de rede niet kent.” We denken niet slechts door te redeneren. We worden namelijk ook beïnvloed vanuit een andere plek, hoewel we ons daar vaak niet van bewust zijn. Die plek is volgens Pascal ons ‘hart’. De plek waar denken, emoties, passies en wil samenkomen. Het inzicht van Pascal is bevestigd door de neurowetenschappen: we denken niet slechts met onze linker hersenhelft (rede), maar ook met onze rechter hersenhelft (intuïties/hart). Iain McGilchrist schreef hierover een fascinerend boek.

Kijken naar hoe je leeft

Een tweede stelling maakt duidelijk waarom dit onderscheid belangrijk is: Jij hebt onbewust al een antwoord gegeven op de vraag naar de zin van het leven, zelfs als je het niet goed onder woorden kan brengen. Kijk maar eens aandachtig naar hoe je leeft. Dan ontdek je welke richting je gekozen hebt. Ben jij iemand die alles in zijn leven opoffert voor zijn carrière? Dan blijkt daaruit dat jouw hart denkt dat de zin van het leven draait om carrière maken. Óók als je in een filosofisch gesprek in het café tot heel andere antwoorden komt. Dus vraag een goede vriend of vriendin maar eens om niet te luisteren naar wat je zegt, maar alleen te kijken naar hoe je leeft. Wat wordt zichtbaar? Wat voor soort leven blijk jij zinvol te vinden?

“Vraag een goede vriend of vriendin maar eens om te kijken naar hoe je leeft. Wat wordt zichtbaar?”

Praten en nadenken over de zinvraag zonder te kijken naar het leven, is volgens mij niet zinvol. Dat is filosofisch geleuter. Praten en nadenken over de zinvraag in combinatie met kijken naar het leven, is zéér zinvol. Dan ontwikkel je een liefde voor wijsheid, de oorspronkelijke betekenis van ‘filosofie’. Dan kan het ook zomaar gebeuren dat nieuwe overtuigingen en inzichten – die via je ‘rede’ binnenkomen – de richting van je leven (‘hart’) gaan beïnvloeden.
Aan de basis van de zinvraag ligt mijns inziens een verlangen om gelukkig te zijn. We zoeken naar vervulling. Maar in welke richting zoeken we? Laten we een paar zingevingsopties verkennen.

Liefdevolle relaties veel belangrijker

Sommigen zoeken het antwoord vooral op het materiële vlak. Veel geld verdienen, een baan met status, een mooi huis, sportieve auto, lekker eten en drinken. En natuurlijk feestjes, dure kleren en genieten van verschillende sekspartners. Er zijn verschillende films die dit soort leven op een aantrekkelijke manier in beeld brengen. Niemand zal ontkennen dat comfort en luxe heel aangenaam kunnen zijn, maar is dit de kern van een zinvol leven? Dat zou slecht nieuws zijn voor grote delen van de wereldbevolking. Dit soort luxe kan namelijk slechts een minderheid van de mensen op aarde zich permitteren. Bovendien is het de vraag of het je werkelijk gelukkig maakt. Je kan immers dit leven leiden en toch van binnen diep eenzaam en ongelukkig zijn?

Veel geld verdienen, een baan met status, een mooi huis, sportieve auto, lekker eten en drinken. En natuurlijk feestjes, dure kleren en genieten van verschillende sekspartners – voor sommigen is dat een zinvol leven.

Bewijst dit niet dat liefdevolle relaties en het ontwikkelen van je passie veel belangrijker zijn? Een tweede groep zoekt het dan ook in deze richting: liefde en passie. Als de vonk overslaat en er zich een diepe liefde ontwikkelt… dan ervaar je een zinvol leven. Of iets breder: als je vele goede vriendschappen hebt en andere mensen dient, dan ervaar je het geheim van goed menselijk samenleven. Ook in je werk zijn liefde en passie belangrijk. Die zijn belangrijker dan de status van je werk of je inkomen. Het gaat erom dat je je talenten kunt ontwikkelen en je passie achterna kunt gaan. Velen zoeken zingeving dan ook op het gebied van liefde, relaties en passie. Maar is dit de centrale kern van een zinvol leven?

Iets groters of diepers

Een derde groep zoekt het in de richting van spiritualiteit of religie. Er is bij hen een besef dat, hoe mooi en belangrijk relaties en werk ook zijn, er in deze wereld iets groters of diepers is. Een zinvol leven betekent dat we met dit hogere of diepere in verbinding treden en ons leven erop aanpassen. De christelijke filosoof en theoloog Augustinus (354-430) ontdekte dat dit diepere niveau essentieel is. Hij zei: “Onrustig blijft ons hart totdat het rust vind in U [God].” Volgens hem wordt de diepste zingeving en rust pas ontdekt als we de liefde van God op het spoor komen. Dit betekent niet dat liefde en passie in relaties en werk geen rol spelen in zingeving. Het betekent wél dat ze ondergeschikt gemaakt moeten worden aan iets groters, namelijk God zelf.

Jezus benoemde al hoe lastig die tegenstrijdige verhouding is. Aan de ene kant kun je zoeken naar je eigen vervulling, in materiële zaken of op het vlak van liefde en passie. En aan de andere kant zoek je misschien toch ook naar iets groters, iets diepers. In Marcus 8 : 35 lees je dat Jezus zegt: “Ieder die zijn leven wil behouden, zal het verliezen. Maar wie zijn leven verliest omwille van mij en het evangelie, zal het behouden”. Het evangelie (dat betekent: goed nieuws) waar Jezus het over heeft, gaat over de bevrijdende invloed van Gods liefde, die mensen kunnen ervaren.

Mensen zijn vandaag de dag veel bezig met het volgen van hun passie en het ontwikkelen van hun talenten. Maar is dat de kern van een zinvol leven?, vraagt Gert-Jan Roest zich af.

Een écht zinvol leven…

Volgens Jezus is een écht zinvol leven een leven waarbij je je eigen vervulling ondergeschikt maakt aan deze liefde. Een vorm van liefde die bevrijdend werkt; die je leven volledig veranderen kan. Vele christenen hebben ervaren dat de weg die Jezus wijst inspirerend en zinvol is. Je ontdekt dat Gods liefde, compassie en genade je omringen, zelfs als je helemaal vastloopt en er een zooitje van maakt. Je ontdekt een nieuwe kracht om liefde en vergeving in de praktijk te brengen. Ook bij mensen die je niet zo liggen, of die je iets vreselijks aangedaan hebben. Zoals deze jonge vrouw, één van de vele slachtoffers van turnarts Larry Nassar. Vanuit liefde slaagt ze erin om te vergeven in plaats van te haten.

“Wat is de koers die je vaart; wat vind je belangrijk? En denk je dat die koers je gelukkig maakt?”

Niet iedereen zal iets hebben met deze vorm van zingeving, of er in geloven. Misschien jij ook niet. Toch kan ik je zeggen dat de weg die Jezus wijst nieuwe hoop in je leven brengt. Je ontdekt dat we omringd worden door een goddelijke liefde. Dat geeft vertrouwen voor nu en de toekomst. Maar misschien is dit voor jou nu een brug te ver. Daarom eerst deze vraag: Wat vind jij een zinvol leven? En als je naar je leven kijkt, wat is dan de koers die je vaart? Wat vind je belangrijk? En denk je dat die koers je gelukkig maakt?

Ongeacht welk antwoord je geeft, wens ik je veel vreugde en vrede bij jouw zoektocht naar een zinvol leven!