De Godspot bestaat. Niet in je brein, maar in je hart
Dinsdag 30 oktober vond het Nationaal Religiedebat 2018 plaats over de ‘Godspot’. Met ruim 150 gasten was het ‘volle bak’ in het cultureel centrum De Nieuwe Liefde in Amsterdam.
Centraal deze avond staan geloofservaringen die mensen kunnen hebben. Zijn deze subjectieve gevoelens objectief te meten? In 1997 berichtte de LA Times al dat de wetenschap een Godspot in het brein heeft gevonden. Tegenwoordig doen breinwetenschappers Michiel van Elk en André Aleman soortgelijk onderzoek. Deze avond gaan beiden in op de feiten, maar komen tot verschillende conclusies. Spreker Désanne van Brederode bekijkt de zaak met een filosofische bril. Een debat dat zoekt naar antwoorden op de vraag: Ben je gek als je gelooft?
Geen God
Breinwetenschapper en ex-gelovige Michiel van Elk heeft een duidelijk verhaal. Van Elk stelt dat neurowetenschappelijke verklaringen van religie plausibel zijn. Volgens hem maken deze verklaringen het bestaan van God onwaarschijnlijk. Tegelijk bekijkt Van Elk de zaak pragmatisch. De focus moet niet zozeer liggen op de oorzaak van religie, maar op de gevolgen ervan. “Neurowetenschappelijke verklaringen maken het bestaan God onwaarschijnlijk, maar toch raakt ze niet de kern van religieuze ervaringen”, aldus Michiel van Elk. “De effecten van spirituele ervaringen zijn namelijk erg positief.”
Michiel van Elk: ‘Neurowetenschappelijke verklaringen maken het bestaan God onwaarschijnlijk, maar toch raakt ze niet de kern van religieuze ervaringen. De effecten van spirituele ervaringen zijn erg positief’
God gaat ons boven de pet
Neuropsychiater en gelovige André Aleman sluit nauw op het verhaal van Van Elk aan. Ook Aleman stelt dat de menselijke geest niet los te maken is van hersenactiviteit. Dit geldt eveneens voor religieuze overtuigingen. Maar dit betekent volgens Aleman niet dat religie per definitie een product van ons brein is. “Het zijn geen verklaringen maar correlaten”, reageert Aleman op de stelling dat er neurowetenschappelijke verklaringen zijn voor religieuze ervaringen. Aleman zoekt de verklaring op een ander niveau. Hij stelt dat een mens meer is dan zijn brein.
Aleman: ‘De wetenschap kan niets zeggen over het bestaan van God’
Daarmee staan beide breinwetenschappers recht tegenover elkaar. Van Elk die beweert dat wetenschappelijke verklaringen het bestaan van God onaannemelijk maken. En Aleman in reactie op Van Elk: “De wetenschap kan niets zeggen over het bestaan van God.” God gaat boven de menselijke pet.
Een Godspot in je hart
Wat Désanne van Brederode mist in beide bijdragen is de ánder. Het gaat ook om wilsbesluit. Religieuze ervaringen zijn vaak juist pijnlijk en transformeert iemands leven radicaal. Je wordt er helemaal niet gelukkiger van, maar het móet omdat je wil dienen. Veel mensen met goddelijke ervaringen willen die eigenlijk helemaal niet, stelt de filosofe. Van Brederode illustreert haar standpunt met het bekeringsverhaal van Paulus. Op weg naar Damascus werd hij overvallen door goddelijk licht. Had hij hiervoor zelf gekozen? Of nog sterker, dit zelf bewust veroorzaakt? En wat heeft hij allemaal niet moeten doorstaan om aan zijn goddelijke roeping te gehoorzamen?
Is er dan toch geen Godspot? De conclusie onder de sprekers is van niet. Maar Désanne van Brederode vindt dit te kort door de bocht. Zij ziet het vanuit een ander licht. Er is wel een Godspot. Alleen niet in je brein, maar in je hart.
Lees ook: Gek of niet… Is geloven irrationeel?
God en hersenen
Al met al was het een mooie debatavond over God en hersenen. Op een subtiele en prikkelende manier gemodereerd door schrijver, journalist en kunstenaar Marc van Dijk.
Wil je het volgende Nationale Religiedebat (2019) bijwonen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief en ontvang de aankondiging in je mailbox. Inschrijven >>>
Dit debat werd mede mogelijk gemaakt met financiële steun van Kerk en Wereld
