Wat geeft houvast en richting in onze relaties?

Deze week is het Valentijnsdag: dag van de liefde. Een mooi aanknopingspunt voor het stellen van grote vragen over de liefde, relaties en seks. Wat moeten we bijvoorbeeld met alle stukgelopen relaties en een groeiend aantal echtscheidingen? We lijken niet (meer) goed te weten hoe je een duurzame relatie vormgeeft en zijn op zoek naar houvast en richting in onze relaties. Maar waar vinden we dat?

Volgens Jolanda Nooteboom, trainer en coach bij Xpand en bestuurslid bij de Marriage Week Nederland, kunnen we daarvoor putten uit oude en nieuwe verhalen.

Markt voor de liefde

Nog nooit was de liefde zo hip. Valentijnsdag, speciale liefdesdiners, trouwsites, huwelijksweekends: er is een heuse markt voor de liefde. Liefde inspireert ons klaarblijkelijk. Verdrietig genoeg is het omgekeerde ook waar. De liefde is op zijn retour: stukgelopen relaties, minder huwelijken, meer echtscheidingen. En dat, terwijl we in een tijd leven waarin het fenomeen relaties door en door is onderzocht. Aan theorieën geen gebrek. Maar de praktijk is weerbarstiger en grilliger.

Zo is er een theorie die zegt: ‘Een relatie heeft de meeste kans van slagen als je eenzelfde beeld van de liefde hebt’. Maar wat nu als je in een wereld leeft waarin je kunt kiezen wat je wilt? Waar je van de ene naar de andere partner kunt hoppen? Waarin je geen gezonde relaties om je heen hebt gehad? En niet hebt geleerd om liefdevol met jezelf en de ander om te gaan? Wat kies je dan? Welk beeld heb je dan voor ogen?

Vechten of vluchten

Liefde is een primaire behoefte. We hebben liefde nodig om de wereld om ons heen betekenis te geven. Een relatie zegt iets over wie jij zelf bent. Je bent met die ander, omdat je samen iets deelt. Je voelt je verbonden. En daar zit de crux. We willen zowel verbondenheid als vrijheid in onze liefdesrelatie. ‘Ik hou van jou, maar wil wel mijn eigen ding blijven doen’.

We willen vrij zijn in onze relaties. Maar wat nu als wij ons, in die vrijheidsdrang, niet willen voegen naar de ander? Dan ervaren we het ongemak van grenzeloze vrijheid. En als het ongemakkelijk wordt, niet lekker voelt, dan gaan we vechten of vluchten. Storten we ons in een nieuwe relatie, of we willen ons beeld van de liefde fixen. En voordat we er erg in hebben, begrenzen we elkaar, leggen we elkaar regels op en stellen we voorwaarden waaraan de ander moet voldoen. Tot in de details, met verwijten over en weer. “Doe de dop eens op de tandpasta!” “Ruim je vieze haren in de douche eens op!” “Waarom laat je altijd je kleren rondslingeren?”

Lees ook: Waarom je moet stoppen met deze 6 toxic gewoonten in je relatie

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

De liefde als knellende band

Of we kibbelen over seks in de ochtend of juist in de avond. De liefde als een knellende band. Maar… liefde staat haaks op machtswellust. In de liefde kan je nooit over de ander heersen. Of de regels bepalen voor de ander. Want zodra je de ander inperkt, sterft de liefde. Het frappante is, dat al die regels en eisen die we denken nodig te hebben om onze relatie veilig te stellen, vooral iets zeggen over onszelf. In de onzekerheid van wie we zijn en hoe we onze relatie vormgeven, voelt controle als een veilige haven.

“In de liefde kan je nooit over de ander heersen, of de regels bepalen voor de ander. Want zodra je de ander inperkt, sterft de liefde”

De realiteit is: we weten simpelweg niet meer hoe het moet. Hoe geef je de vrijheid vorm in je relatie, zónder dat je partner moet voldoen aan jouw beeld van hoe een relatie eruit moet zien? Wat geeft ons dan houvast en richting? De liefde zelf is een inspiratiebron. In oude en nieuwe verhalen, kunnen we krachtige en inspirerende beelden vinden. Beelden die ons kunnen helpen een nieuwe betekenis te geven aan onze eigen relatie.

Een oceaan van liefde

Steffie van den Oord schreef er een boek over: Liefde in oorlogstijd (2004). Over ruim twintig mannen en vrouwen die hun grote liefde ontmoetten – of juist verloren – tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hun verhalen laten zien hoe mensen in moeilijke omstandigheden weten te overleven. En hoe gevoelens en liefde alles overwinnen en doorstaan. Wanneer ben je in oorlogstijd veilig? Niet. Er is geen enkele garantie. Wat biedt dan uitkomst? Het vermogen om betekenis te geven aan herwonnen vrijheid – zo blijkt uit de verhalen. Door, na periodes van bittere eenzaamheid en lijden, weer troost vinden bij elkaar. Niets zeggen, alleen maar zijn. Je richten op wat de ander nu nodig heeft. Een brokje chocolade, een arm om de ander heen, een liefdevolle aanraking… Moments of Love. Niet het najagen van de ideale liefde, niet groots, niet verheven.

Mijn opa kon dat ook. “Ach, meissie toch”, zei hij dan. En instinctief wist ik, dat achter die woorden een onmetelijke oceaan van liefde lag. Simpel elkaar begrijpen, zonder woorden. Dat is iets wat we in onze hedendaagse relaties opnieuw zouden kunnen leren. Daar zijn we, denk ik, ook heimelijk naar op zoek. Echte liefde laat zich kennen; in echte liefde laat jij jezelf kennen door de ander.

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

Liefde gaat ver, maar zó ver?

Een nieuw verhaal vond ik in de tv-serie ‘Outlander’. Aanvankelijk zag ik de serie als romantische film, met een vleugje geschiedschrijving. Maar wie de moeite neemt om de serie door te kijken, komt al snel tot de ontdekking dat Outlander meer is dan dat. Een relatieserie vol inspiratie! Wie de dilemma’s serieus doorspit, spit ook dieper in z’n eigen relatie. De serie speelt zich af rond 1744, in de Schotse hooglanden. Behalve de prachtige natuurbeelden, kostuums en sfeerimpressies laat Outlander bloederige oorlogs- en martelingsscènes zien. Voor je het weet identificeer je jezelf met de hoofdrolspelers, Jamie en Claire.

“Outlander gaat over ethiek en moraal, verpakt in helse dilemma’s. Ga je naar bed met de koning van Frankrijk om je man te redden uit de gevangenis? Liefde gaat ver, maar zó ver?”

Door de serie heen gaat het over ruimte geven, onafhankelijk zijn en tegelijkertijd over nabijheid en samen zijn. Over trouw en vergeving. Over herinneringen: zoet en samen opgebouwd, die in het heetst van de strijd ook snel weer worden vergeten. Maar die, na een stevige woordenstrijd, tóch houvast geven. Over traumatische ervaringen. En grenzen stellen: hoe rekbaar zijn ze? Over ethiek en moraal, verpakt in helse dilemma’s. Ga je naar bed met de koning van Frankrijk om je man te redden uit de gevangenis? Liefde gaat ver, maar zó ver? Jamie wordt verkracht en gemarteld door de Britse officier Black Randall en ontwikkelt een posttraumatische stoornis met flashbacks. Hij is niet meer in staat om Claire te beminnen. Ook dát herkennen we in het gewone leven…

Een antwoord voor onze tijd

Door de strijd heen ontdekt Claire: Als duisternis niet wil wijken, dan moet het licht neerdalen in de duisternis om licht te ontsteken. En… door alles heen houdt hun relatie stand. Outlander laat in mijn ogen zien hoe een duurzame liefdesrelatie eruit kan zien. In al het geworstel blijft de liefde voor de ander centraal staan. Misschien vinden we hier een helend en genezend antwoord voor onze tijd. Zo kan deze serie een nieuw en verassend licht werpen op je eigen relatie. Ik zou dan ook (bijna) willen zeggen: hij is een must see!

Lees ook: Openhartige brieven over monogamie, polyamorie en trouw

We zien in Outlander kracht en sterkte, versus kwetsbaarheid. Waarin de typische rollen van vrouw en man soms verwisselen. Jamie zacht en beschermend, Claire strijdbaar en wilskrachtig. Met op andere momenten een standvastige Jamie en een zorgzame Claire. Als ik eerlijk naar mijn eigen relatie kijk, herken ik dat wel. Misschien moeten we wel af van onze eigen ideaalbeelden en stereotyperingen. Heeft onze maatschappij baat bij relaties die sterk en kwetsbaar zijn tegelijkertijd. Waarin je kunt experimenteren met verschillende rollen en spelen met ruimte geven en intimiteit/nabijheid ervaren. Kunt oefenen met vrijheid én gebondenheid.

“Misschien moeten we wel af van onze eigen ideaalbeelden en stereotyperingen. Heeft onze maatschappij baat bij relaties die sterk en kwetsbaar zijn tegelijkertijd”

De moed om sterk én kwetsbaar te zijn

Zo gek is de theorie die ik eerder aanhaalde nog niet. Een relatie heeft de grootste kans van slagen als je eenzelfde beeld van de liefde hebt. Alleen ben ik er meer en meer van overtuigd geraakt, dat we niet één beeld maar telkens nieuwe beelden van de liefde ontdekken, door onze relatiejaren heen. En zo vinden we onze relatie en onze liefde telkens opnieuw uit. Voegen we lessen toe en groeien we persoonlijk en naar elkaar toe. Ontwikkelen we de moed om allebei zowel sterk als kwetsbaar te zijn.