Ik geloof dat mijn leven zin heeft, maar kan ik dat weten?

De vraag naar de zin van het leven houdt ook verband met de vraag naar het bestaan van God. Immers, is zin iets wat ons van buitenaf gegeven wordt? Of moeten we ons leven zelf zin geven? Voor trendwatcher en ondernemer Jan-Willem Grievink staat één ding vast: we weten niet alles. We weten veel níét zelfs. Dat maakt ons kennen beperkt en relatief.

Wat is de zin van het leven? Het antwoord op die vraag hangt ongetwijfeld af van de persoon aan wie je hem stelt. Wel ben ik ervan overtuigd dat gelovigen anders met deze vraag omgaan dan veel niet-gelovigen. Het geloof voegt een dimensie toe aan het leven van de gelovige en daarmee aan zijn zingevingsvragen. Maar wat betekent dat concreet? Hoe verhouden geloven en (zeker) weten zich tot elkaar? En in hoeverre geeft dat je leven meer of minder zin?

Samenhang overzien

Als je in Google zoekt naar ‘zin van het leven’, stuit je op de volgende definitie van Wikipedia: De zin van het leven is een diepere betekenis waar het bestaan mee beladen zou zijn volgens bepaalde visies. Het concept stelt de waarde van de periode tussen geboorte en dood centraal, en eventueel ook het spiritueel bestaan dat de lichamelijke dood overstijgt. Daarna lees je: Volgens verschillende religieuze en metafysische theorieën overstijgt het wezen van het bestaan de fysieke wereld. Een erg interessante zin, waar ik graag wat dieper op in ga.

“Voor de commandanten, die met beide benen in de modder stonden, gold dat zij wisten dat hun ‘kennen’ beperkt was. Daarom hadden zij extra ogen van bovenaf nodig”

Toen ik in militaire dienst zat, werd ik opgeleid tot piloot-waarnemer. We vlogen voor de Koninklijke Landmacht, wat (in die tijd) betekende dat je vanuit de lucht de samenhang tussen troepen en activiteiten moest overzien en elke verandering in die samenhang moest rapporteren aan de commandanten op de grond. Voor de commandanten, die met beide benen in de modder stonden, gold dat zij wisten dat hun ‘kennen’ beperkt was. Het ontbrak hen simpelweg aan overzicht; daarom hadden zij extra ogen van bovenaf nodig.

Lees ook: Een zinvol leven? Of een absurde zinloosheid?

Wij mensen zitten gevangen in een kubus van tijd, ruimte en materie, schrijft Jan Willem Grievink. We missen vaak het zicht ‘van bovenaf’ op onze werkelijkheid – zoals piloten dat hebben boven een slagveld.

Wij mensen zijn te vergelijken met mijn vroegere commandanten. Ook ons kennen is beperkt. Wij zitten namelijk ‘gevangen’ in een kubus met drie duidelijke grenzen: tijd, ruimte en materie. Als mens kunnen we niet buiten die grenzen treden. Die begrenzing geldt ook voor de wetenschap. In de aard van het woord ‘weten’ is de wetenschap per definitie onderworpen aan deze grenzen, omdat daarbuiten niets te meten of weten valt. Trouwens, wetenschappers zijn meestal geen ‘meerkampers’. Ik heb bewondering voor de beoefenaars van de meerkamp, want ze zijn goed in verschillende disciplines. Al blinken ze zelden uit op één specifiek onderdeel. Wetenschappers kan je eerder zien als specialisten: kampioenen in hun discipline. Daarmee is hun kennis over de volle breedte relatief, zoals dat voor elk mens geldt.

Bovennatuurlijke werkelijkheid

Ondanks die relativiteit zien wij als mensen wel – tenminste, dat geldt voor veel mensen – dat er buiten onze kubus ‘iets’ is. Dat noemen we dan de bovennatuurlijke werkelijkheid. Onverklaarbare gebeurtenissen, noem ze wonderen, zijn daarvan een voorbeeld. En hoewel wetenschappers het bovennatuurlijke vrij makkelijk wegwuiven, omdat het niet in hun kubus past, ben ik er sinds ik christen ben meer dan ooit van bewust dat er een bovennatuurlijke werkelijkheid is. Bovendien ben ik ervan overtuigd dat er vanuit die ‘werkelijkheid’ veel meer overzicht te krijgen is op de samenhang van de dingen hier op aarde, dan dat wij mensen, met onze voeten in de modder, kunnen waarnemen. Zoals de piloot-waarnemer de samenhang op een slagveld goed kan zien, terwijl die bij de commandanten ontbreekt.

“Hoewel wetenschappers het bovennatuurlijke vrij makkelijk wegwuiven, ben ik er sinds ik christen ben meer dan ooit van bewust dat er een bovennatuurlijke werkelijkheid is”

Mijn zingevingsvragen benader ik vanuit het bewustzijn dat God niet gebonden is aan de kubus van tijd, ruimte en materie. Als maker van de kubus, overstijgt hij de grenzen ervan. Waarom die grenzen voor ons wel gelden? Dat weet ik niet; het is de keuze van de maker om mij binnen deze kaders te plaatsen. In onze kubus bouwen wij aan de zin van ons bestaan, een bestaan dat soms vrij doelloos kan overkomen. Voor christenen en dus ook voor mij is de ‘zin van het leven’ verbonden aan de werkelijkheid buiten onze kubus. ‘Het geloof is het bewijs van de dingen die je niet ziet’, zegt de Bijbel (in Hebreeën 11 : 1).

Misschien ook interessant: Is je leven zinvoller wanneer je gelooft?

Ons kennen is beperkt, stelt Jan Willem Grievink. Dat geldt volgens hem ook voor wetenschappers; zij hebben vaak één specialisme maar hun kennis over de volle breedte is relatief.

Je bestemming vinden

Ik realiseer mij dat mijn geloof in het bovennatuurlijke niet eenvoudig te bewijzen is. Daarmee kom ik terug bij het woord relativiteit. Het zou ons mensen, gelovig of niet, ontzettend helpen om ons bewust te worden van de beperkingen die voor ons leven gelden. Dat ons kennen beperkt en relatief is, ook dat van mij. Kortom, weet ik het beter dan een niet-christen? Nee. Ik ervaar iets wat een ander niet ervaart. En ik weet mij verbonden met de maker van de ‘kubus’ waarin ik leef. Dat te weten, zorgt voor een grote verwondering over de veelheid aan kleurrijke antwoorden op de vraag naar de zin van het leven.

“Het zou ons mensen, gelovig of niet, ontzettend helpen om ons bewust te worden van de beperkingen die voor ons leven gelden. Dat ons kennen beperkt en relatief is, ook dat van mij”

Wat is de zin van het leven? Die vraag kan ik slechts persoonlijk beantwoorden. Wanneer je leeft vanuit de overtuiging dat er een God is die jou gemaakt heeft, dan tekent en kleurt dat je identiteit, maar ook je overtuigingen. Je leeft dan vanuit een (bovennatuurlijke) band met God en gaat zijn aanwezigheid ervaren. Dan ga je zien dat het de bedoeling is dat mensen tot bloei komen. Hun bestemming vinden. Die ‘wetenschap’ geeft vervolgens richting aan je leven, je vaardigheden en talenten. Maar wordt de ‘zin van het leven’ je dan dus van bovenaf aangereikt? Nee. Ik zou het eerder zo zeggen: omdat ik overtuigd ben van een dimensie buiten onze kubus, komt de zin die ik aan mijn leven geef van binnenuit.