Is wetenschap onze enige bron van kennis?
Op 2 en 3 oktober 2021 is het weer het Weekend van de Wetenschap. Dit evenement, met activiteiten in heel het land, is er om iedereen – van jong tot oud – op een toegankelijke manier inzicht te geven in de wereld van wetenschap en technologie. Een vraag die je in zo’n Weekend van de Wetenschap bij uitstek kunt stellen is deze: is de Wetenschap onze enige manier om aan kennis te komen, of hebben we ook andere kennisbronnen?
Interessante lezing
Iemand die van dat laatste overtuigd is, is Jeroen de Ridder. Hij is als filosoof en verbonden aan de Vrije Universiteit (VU). Maar… over welke kennisbronnen heeft hij het dan? En hoe betrouwbaar zijn ze? Hierover hield De Ridder een aantal jaar geleden een interessante lezing, tijdens een Filosofisch Café in Utrecht (onderdeel van het Studium Generale van de Universiteit Utrecht; zie video hieronder).
Oneerlijke beloning
Dat wetenschap kennis kan opleveren, is bekend. Maar niet alles is hiermee te verklaren. Soms gaan we te ver in de ‘verabsolutering’ van het scientisme, meent hij. Ethiek, de vrije wil of religieus geloof – het zijn voor De Ridder zaken die je niet kan reduceren tot biologische of natuurkundige wetten.
“Het aapje in kwestie registreert een ongelijke beloning voor dezelfde taak en ervaart dat als oneerlijk”
Om dit te illustreren haalt De Ridder een experiment van primatoloog Frans de Waal aan. Twee kapucijnaapjes moeten eenzelfde taak uitvoeren. In eerste instantie krijgen beide aapjes een stuk komkommer als beloning. Als even later één van de aapjes een druif krijgt als beloning, begint de andere aap te protesteren. Het aapje in kwestie registreert een ongelijke beloning voor dezelfde taak en ervaart dat als oneerlijk. Volgens De Waal toont dit aan dat ons rechtvaardigheidsgevoel en onze moraal evolutionair te verklaren zijn.
Andere kennisbronnen aanboren
Volgens De Ridder geeft zo’n experimenteel onderzoek ons alleen kennis over hoe iets feitelijk gegaan is. Daarmee zijn ethische vragen als: hoe hoor ik te handelen? en: wat zijn deugden? niet beantwoord. Kortom, we zullen andere ‘kennisbronnen’ moeten aanboren om dergelijke vragen beantwoord te krijgen.
“Daarmee zijn ethische vragen als: hoe hoor ik te handelen? en: wat zijn deugden? niet beantwoord”
Als voorbeelden noemt hij het eerste- en tweedepersoonsperspectief: onze eigen beleving, maar ook dat wat wij ervaren in interactie met anderen. Deze perspectieven kan je niet objectiveren met behulp van de wetenschap, maar ze zijn heel belangrijke bronnen van kennis in ons dagelijks leven, aldus De Ridder.
