Life Worth Living (1): Hoe weet je wat je moet willen voor je leven?

Wat is een goed leven… een leven dat het wáárd is om geleefd te worden? En hoe kunnen we dat weten? Over deze diepe vragen gaat het boek ‘Life Worth Living’ (2023). Een New York Times-bestseller, en niet voor niets. Mensen uit alle generaties, beroepen en sociale klassen stellen immers dit soort vragen? Ook komen ze terug in álle filosofische en religieuze tradities. Misschien is de vraag hoe je moet leven wel de grootste zingevingsvraag van alle tijden.

Als team van De Grote Vragen zijn we dan ook erg benieuwd naar dit boek. We besloten ermee aan de slag te gaan. De komende tijd lezen én bespreken we ‘Life Worth Living’ per hoofdstuk. Wat valt op, wat raakt ons of spreekt ons aan, en welke inzichten doen we op? Daarover schrijven we blogs. Laurens trapt af met zijn gedachten bij hoofdstuk 1 van ‘Life Worth Living’, rond de vraag: What is worth wanting? Want, hoe weet je wat je zou moeten willen voor je leven?

“Jullie luisteren niet”

“Genoeg, genoeg!” roept Otis. “Jullie luisteren allebei niet!”.
Hij is in een badkamer beland met Kate en Sam. Kate trof hij aan in een badkuip met een fles wijn, gevlucht voor haar vriend. “Ik heb hem gebroken, als een stok”. Nee, niet zijn lul, zijn arm is gebroken. Want zij wil het licht uit als ze seks hebben. Hij wil het licht aan. En terwijl ze vochten over de controle van de lichtknop viel Sam van het bed en brak zijn arm.

Als Sam binnenkomt begint meteen het geruzie. “Waarom praat je met hem?”
– “Omdat jij nooit luistert.”
“Ik luister wel, ik luister altijd.”
– “Niet, je luistert nooit naar me!” En even later: “Het enige wat ik wil is gewoon seks hebben als een normaal mens zonder mijn arm te breken.”
“Nou het enige dat ík wil is seks hebben in het donker. Accepteer dat gewoon.”
En dan breekt Otis in. “Genoeg, genoeg! Jullie luisteren allebei niet…”

En natuurlijk, want dat is het hele idee van de seizoen 1 van Sex Education, geeft Otis met een paar simpele adviezen de sleutel tot het herstel van hun relatie en seksleven. Otis is in de serie een soort goeroe. Hij heeft kennis die werkt. En zijn kennis is als de sleutel van situaties die op slot zitten.

Luisteren naar je hart?

Wat interessant is: de sleutel voor dit stel lag niet in het “luisteren naar hun hart”. Steeds hadden ze weer ruzie samen, en de oplossing kwam van buiten, via deze adviezen van Otis: leer actief luisteren, zie je eigen schoonheid, laat binnenkomen dat er van je gehouden wordt.

Ik vind dat interessant, omdat je tegenwoordig héél vaak als advies krijgt: luister naar je hart. Wat moet ik doen met deze relatie? Luister naar je hart. Welke studie moet ik kiezen? Luister naar je hart. Zal ik hier blijven wonen of verhuizen? Luister naar je hart.

Maar in deze situatie zou dat niet gewerkt hebben. Want de doorbraak komt juist als Kate en Sam naar elkaar leren luisteren, door (eerst) te luisteren naar Otis.

Ik denk dat dat eigenlijk met de mééste situaties in het leven zo is. De meeste doorbraken komen volgens mij niet door te luisteren naar ons hart. Maar door verrassende inzichten van anderen die ons op een ander spoor zetten. Luisterend naar je hart, hoor je vooral meer van hetzelfde. Vaak hoor je dan des te meer de stemmen die je überhaupt hebben laten vastlopen. Maar dan zegt je therapeut iets, en is het alsof het licht weer aangaat. Of lees je iets dat de zaak totaal op z’n kop zet.

Het licht aan

Eén voorbeeldje uit mijn eigen leven. Ik pieker veel over klimaatverandering en mijn eigen aandeel daarin. Zo heb ik een auto. En veel spullen. Ook hoor ik (net als jij, waarschijnlijk) bij de rijkste twee procent van de wereld. Ik wil graag duurzamer leven. Dus ik wil leren consuminderen. Maar dat is stom en moeilijk. Moet ik dan zo’n zuurpruim worden die overal moeilijk over doet? Vervolgens hoor ik in een podcast een econoom vertellen over zijn eigen leven, en gaat bij mij opeens het licht aan.

Hij is bewust minder gaan werken. Verdient nu stukken minder. Consumeert minder. Moet spullen lenen van de buren, omdat hij niet alles zelf meer kan kopen. Lekker dan! Maar wat ontdekt hij? Dit leven is véél leuker dan het leven dat hij had. Hij leert zijn buren kennen, ze leren elkaar vertrouwen, hij is niet meer bang te weinig te hebben want hij heeft hen. Wow!

Een duik in het diepe

Dit soort ervaringen zoeken we ook op in ons eigen Life Worth Living-onderwijsprogramma. Daarin komen we tot stilstand. Van het leven op de automatische piloot gaan we daarna ‘afdalen’. We nemen als het ware een duik in het diepe – zie onderstaand schema. Eerst komen we op het niveau van de evaluatie: welke doelen heb ik ook alweer in mijn leven? En hoe bereik ik die het beste? Dan gaan we nog dieper, naar het niveau van introspectie: wat wil ik eigenlijk écht? Wil ik eigenlijk wel deze doelen of wil ik eigenlijk iets anders nastreven? Op dit niveau gaan we goed luisteren naar ons hart.

Maar juist omdat we verrast willen worden, gaan we dan nóg dieper. Op het niveau van de verrassing vragen we: wat zou ik moeten willen? We gaan op zoek naar goeroes, experts en andere wijze mensen die ons verrassen met inzichten waar we zelf nooit op zouden zijn gekomen.

Op onderzoek uitgaan

Voor seksvragen moet je bij een sex therapist zijn. Maar bij wie moet je zijn voor antwoorden op grote levensvragen? Misschien geldt daarvoor wel precies hetzelfde: iemand moet véél van het leven weten en wat iemand zegt moet wérken. En dus maken we in ons onderwijsprogramma een tour langs experts uit de grote levensbeschouwelijke tradities. Allemaal ‘goeroes’ met een enorme rugzak vol kennis over het leven, opgebouwd over vele generaties. Bij ieder van hen stellen we de vraag: wat gebeurt er als ik jouw adviezen opvolg? Waar leidt dat toe? Werkt het? Is het de sleutel tot de antwoorden op tal van problemen die we vandaag ervaren op het vlak van ecologie en klimaat, polarisatie, depressie en eenzaamheid?

Los hiervan kun je zelf op onderzoek uitgaan. Doorklikken op YouTube is dan niet de beste methode, omdat het algoritme van dit soort platforms er juist níét op uit is om je te verrassen. Beter vraag je aan daarom je opa wat hij zou doen als hij in jouw schoenen stond. Of Google je eens op een advies uit een religieuze traditie als Islam, Jodendom, Christendom of Boeddhisme. Of daardoor het licht bij jou aan gaat, is de vraag, maar de kans dat je wordt verrast is stukken groter.

Nu jij…

‘Life Worth Living’ zet je niet alleen aan het denken, maar zet je ook aan het werk. Denk eens vrijuit na over de afgelopen dagen en beantwoord dan eens de onderstaande vragen. Schrijf eventueel de antwoorden op, als je dat wilt.

1. Met welke vragen hield je je de afgelopen dagen bezig en kun je ze indelen? Welke vragen gaan er bijvoorbeeld over hoe je je doelen kunt bereiken? Welke vragen gaan een laag dieper, namelijk over wat je écht wilt? En welke vragen gaan nog dieper, namelijk over wat je zou móéten willen?
2. Kijk eens rustig naar wat je hebt opgeschreven en probeer dan te bepalen bij welk type vragen je je het meest comfortabel voelt en waarom. Zijn het de vragen op evaluatie-niveau (over je doelen), de vragen op introspectie-niveau (over wat je écht wilt) of de vragen op verrassings-niveau (over wat je zou moeten willen)…?
3. Denk je dat er één antwoord bestaat – een soort ultieme waarheid – op de vraag naar een waardevol leven? Of denk je dat uiteindelijk alle antwoorden ‘waar’ kunnen zijn? En waarom?

Geïnteresseerd naar het boek? Beluister het audioboek hieronder:

(Beeld bovenaan de pagina: Depositphotos.com)