Maakt ambitie gelukkig?

We leven in een tijd waarin gemiddeld zijn niet meer goed genoeg is. We willen impact maken en gezien worden. En daarvoor moet je ambitieus zijn. Maar maakt dat ons gelukkig…? Laurens van Lavieren, projectleider van De Grote Vragen en theoloog, krijgt juist onrust van ambitieus moeten zijn. Hij pleit voor een ambitie-detox.

“Je moet overal bij zijn en overal aan meedoen. Je hebt een spannende relatie, veel sociale contacten, een uitdagende baan, ziet je familie regelmatig, doet vrijwilligerswerk, bezoekt de sportschool, maakt mooie verre reizen, knapt en passant je jarendertigwoning zelf op en de opvoeding van eventuele kinderen doe je er moeiteloos naast. En o ja, diegene bij wie dit niet lukt heeft dat aan zichzelf te danken: alle mogelijkheden zijn (…) immers voorhanden. Wie het tegenwoordig niet redt, kan daarvoor maar één schuldige aanwijzen…”

Nienke Wijnants, psycholoog

Het perfecte plaatje

Dat is het perfecte plaatje waar we volgens Wijnants aan willen voldoen. Ze deed schreef er het boek Het Dertigersdilemma over. Gemiddeld zijn is niet meer goed genoeg. Iedereen wil uitblinken, succesvol zijn, een leven met grote impact. Dat heeft iets heel moois. Weg van de middelmatigheid, weg van de gezapigheid en weg van de sleur. We hebben idealen. En die houden we hoog!

Maar toch… maakt al dat zoeken naar grootse impact ons nou gelukkig? Mwah. Mij maakt het vooral ook heel onrustig. Want wanneer is het genoeg? Wanneer heb ik genoeg bereikt? Achter elke top die ik bereik, ligt immers weer een nieuwe top. En er is altijd wel iemand die het beter doet.

Lees en bekijk ook: De 9 levenslessen van Tim Minchin

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

Zelfontplooiing

Onlangs las ik het boek The Second Mountain van David Brooks. Echt een aanrader! NRC schreef er over en ook Stine Jensen verwees er naar. Brooks is columnist van de New York Times en volgens NRC zou je hem de ‘Denker des Vaderlands’ van de VS kunnen noemen – iemand die wat te melden heeft. Hij schrijft over de ‘eerste berg’ en de ‘tweede berg’. Een briljante metafoor.

De ‘eerste berg’ is de berg van zelfontplooiing, het najagen van succes. Dat is vaak de eerste berg die we in ons leven beklimmen, de eerste manier waarop we zingeving zoeken.

Ons bestaan rechtvaardigen

We zoeken de zin van ons leven dan in de impact die we maken. Op die ‘berg’ denken we: “Als ik dát bereik, als ik dát voor elkaar krijg… dán is mijn leven de moeite waard geweest!” Onze ambitieuze toekomstplannen zijn vaak een manier om toe te werken naar iets dat ons bestaan kan rechtvaardigen.

Voor Brooks zelf loopt de weg van de eerste berg dood. Zijn huwelijk strandt en terwijl hij een prachtige carrière heeft, is hij doodongelukkig. Hij werkt hard maar is diep eenzaam. Zijn succes van de ‘eerste berg’ doet hem niets meer. Hij ontdekt een ‘honger’ in zichzelf die veel dieper is dan de honger naar impact. De honger van zijn ‘ziel’ naar échte zingeving.

Lees ook: Wil je gelukkig zijn? Ga op zoek naar betekenis.

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

Liever vreugde dan geluk

Een uitnodiging van een bevriend stel is het begin van een verandering. Brooks wordt uitgenodigd om te komen eten. En naast hem zijn er ook een stuk of tien kinderen te gast. Allemaal kinderen uit arme gezinnen uit de buurt. Het stel nodigt ze elke week uit voor een heerlijke, overdadige maaltijd die ze thuis niet kunnen krijgen. De kinderen ontvangen hem als een eregast; hij wordt overladen met liefde.

Het verandert zijn leven. Dit kende hij niet. Hier is een vreugde aanwezig die veel dieper gaat dan het geluk van succes, of van de impact waar hij altijd naar jaagde. Brooks noemt dit ‘de tweede berg’. Op die ‘tweede berg’ jagen we níét naar ons eigen geluk, maar zetten we ons juist in voor anderen. We wijden ons aan anderen, aan een hoger doel of een diepere overtuiging. Juist op die tweede berg vinden we – volgens Brooks – iets diepers dan geluk (happiness), namelijk: vreugde (joy).

En verder?

Deze metafoor triggert me. Zou die tweede berg echt veel gelukkiger maken? En hoe beklim je die dan?

Dit artikel verscheen in 2019 op Amsterdam Deugt, dat intussen onderdeel is van Gist Amsterdam. Wij plaatsten het destijds met toestemming.