Waarom vinden we klimaatactivisten irritant?

De laatste maanden zijn er steeds vaker klimaatprotesten. Soms in musea, waar actievoerders zich al vastlijmden aan of bij schilderijen of deze besmeurden. Ook zijn er regelmatig protesten in steden of worden (snel)wegen geblokkeerd. Maar wat vinden ‘we’ eigenlijk van die protesten, vroeg onze stagiair Patricia zich af. Waarom vinden veel mensen klimaatactivisten irritant?

Zo overdreven

“Ik vind al die activisten zo overdreven. Als het echt zo erg is, dan had de overheid er toch allang wat aan gedaan?” Ik keek op van mijn boek. In mijn winterjas zat ik te genieten van de februari zon op het terras van het plaatselijke koffietentje. Aan het tafeltje naast mij kwamen twee vrouwen van middelbare leeftijd zitten. Ze bestelden, net als ik, een grote cappuccino. “Nee je hebt helemaal gelijk. Daarnaast kan de natuur zichzelf herstellen, toch?”

Afgelopen zaterdag 11 maart blokkeerde Extinction Rebellion voor de zesde keer de A12 bij Den Haag. En ze blijven dit soort demonstraties volhouden totdat Nederland stopt met de jaarlijkse 17,5 miljard euro aan fossiele subsidies.

Voelen wij ons verantwoordelijk?

Extinction Rebellion is voor veel mensen geen onbekende naam. Steeds vaker horen we over klimaatactivisten en demonstraties. Ook op straat, in het openbaar vervoer en in restaurants horen we er mensen over praten. Dit geluid is over het algemeen niet zo positief. Mensen irriteren zich eraan of hebben het idee dat ze al genoeg doen door hun afval te scheiden. Sommige mensen lijken zich wel te realiseren dat er iets aan de hand is, maar leggen het net zo makkelijk weer naast zich neer. Daarom vraag ik me af: voelen wij ons wel verantwoordelijk voor de planeet waarop wij leven?

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

Als Nederlanders hebben we een individualistische kijk ontwikkeld op het leven. In de boekenkast van één van mijn vriendinnen staat standaard een rijtje ‘zelfhulpboeken’. Bij het hebben van een probleem zijn we namelijk geneigd om de oplossing te zoeken in onszelf. We doppen onze eigen boontjes. De verlangens en rechten van het individu staan boven het belang van de gemeenschap. Dat maakt een zelfhulpboek een duidelijk symptoom van onze individualistische maatschappij.

De kudde valt uiteen

We voelen ons niet meer verbonden met ons eigen soort. Als je kijkt naar een natuurdocumentaire, zie je soms hoe een leeuw – op zoek naar eten – een prooi uitkiest uit een kudde gazellen. De gazellen rennen weg om in leven te blijven. Maar stel je nou eens voor dat de ene gazelle wegrent voor de andere gazelle. Dan valt de kudde uiteen. Elke individuele gazelle is nu kwetsbaar voor de jagende leeuw.

Wij zijn die individuele gazellen geworden. Bezorgd om ons eigen leven rennen we weg en we weigeren nog een kudde te vormen. Wat maakt het ons nou uit dat aan de andere kant van de wereld mensen overlijden door een overstroming? Wij zitten hier tenminste veilig. De situatie waarin we zitten doet mij vaak denken aan een liedje van één van mijn favoriete bands. In 1983 schreef Doe Maar het nummer ‘Doe maar net alsof’ en tot de dag van vandaag is deze tekst uiterst relevant:

“Je ziet in je krantje dat het allemaal uit de hand loopt.
Je leest maar niet verder want je, je voelt het begin van wanhoop.
Dan rook je een stickie en je vergeet wat je wilt vergeten.
Je kijkt televisie en je vermijdt zo het ware leven.”

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

Ik wilde het niet horen

Activisten zijn relschoppers, herriemakers en hebben niks te doen in hun leven. Dit is het negatieve beeld dat mensen hebben gekregen van activisten. En om eerlijk te zijn dacht ik hier nog niet zo lang geleden hetzelfde over. Totdat ik mij realiseerde dat ik simpelweg niet wilde horen wat deze ‘relschoppers’ te zeggen hadden. Ik deed net alsof mijn neus bloedde. In een aflevering van ‘De theologie podcast’ vertelde Rozemarijn van ‘t Einde over haar innerlijke strijd: “Ik ga een weg blokkeren. Ik ga mensen hinderen en dat is ook vervelend. Maar het moet gebeuren.” Activisten zijn ook gewoon mensen. Het zijn vaders, moeders, buren, docenten en misschien wel je beste vrienden.

Het blokkeren van de A12 is ontzettend hinderlijk. Ik kan me voorstellen dat veel individuele automobilisten geërgerd achter het stuur hebben gezeten. Maar is deze actie nou echt zo verkeerd? Jeremy Bentham, een Engelse filosoof, zou zeggen van niet. Een handeling is goed als het tot gevolg heeft dat de mensheid er beter van wordt, zei hij. In zijn filosofie worden daden goed of afgekeurd op basis van het vermeerderen van genot en het verminderen van pijn. Hij bedacht daarbij een systeem om genot kwantitatief te meten. Dit deed hij aan de hand van tijd, intensiteit en (on)zekerheid.

Positief effect op onszelf

Stel je voor dat je een avondje gaat stappen met vrienden. Het bier vloeit rijkelijk en voor je het weet ben je goed beschonken. Je voelt je gelukkig, danst met je vrienden en geniet van de kapsalon aan het einde van de avond. Maar… de volgende ochtend word je wakker met een pijnlijke kater. Na een avond van genot volgt een hele dag van pijn. Als we dit toepassen op het blokkeren van de A12, zien we dat zo’n blokkade zorgt voor een korte periode van pijn. Mensen ergeren zich aan de file en komen misschien te laat voor een afspraak. Maar het stoppen van fossiele subsidies heeft op langere termijn een positief effect op het klimaat en daarmee een positief effect op onszelf. Verder rekent Bentham het geluk van anderen mee. Bedenk maar eens wat ons meer genot zou brengen: tijdens een klimaatdemonstratie op tijd komen voor een afspraak, of op een aarde leven waar we niet spontaan astma ontwikkelen door het wonen in een grote stad?

“Wie alleen zijn eigen geluk najaagt, beseft niet dat zijn geluk toeneemt wanneer anderen ook gelukkig zijn.”

(Tekst gaat verder onder de afbeelding)

Acties creëren bewustzijn

In oktober 2022 plakte klimaatactivist Jelle de Graaf zich vast aan de talkshowtafel van Beau van Erven Dorens. Dat fragment is vandaag de dag bij veel mensen nog steeds bekend. Ik keek er zelf ook lacherig naar. Maar zijn actie zorgde er wel voor dat ik me ging verdiepen in de klimaatcrisis. Acties creëren namelijk bewustzijn. Soms is het nodig dat er iets gebeurt om mensen opnieuw te laten nadenken over de standpunten die ze innemen. Een actie kan anderen activeren om óók actie te ondernemen. Nu hoef je niet elk weekend deel te nemen aan een demonstratie. Activisme heeft namelijk vele vormen. Van een brief schrijven naar de burgemeester tot met je ouders over dit onderwerp praten – het is activisme.

Activisme is je verantwoordelijk voelen voor de planeet waarop wij leven. Activisme is handelen vanuit een rechtvaardigheidsgevoel. Activisme is een vorm van actieve hoop. De hoop op een betere toekomst.

Glimlachend denk ik soms terug aan de twee vrouwen die op een zonnige februaridag aan het tafeltje naast mij kwamen zitten. Hoe ze onder het genot van twee grote cappuccino’s bleven doorpraten over de ‘irritante’ demonstraties. Wat zouden ze ervan hebben gevonden als ze wisten dat op dat moment naast hen een activist zat?

Tekst: @patries_0.0