Wat is mijn leven waard? Deel 2: gelijke rechten

Naar aanleiding van de coronacrisis en het racismedebat reflecteren we in deze miniserie op de vraag: wat is het leven waard? En is mijn leven evenveel waard als dat van de ander?

Mensenrechtenspecialist Lieke Scheewe pleit voor het erkennen en waarborgen van de gelijke rechten van mensen met een functiebeperking.

Geen andere route?

Als ik op ons balkon zit, kijk ik altijd met grote ogen naar rechts. Waar vóór de bouw van ons huis nog een voetpad schuin omhoog liep naar het metrostation, heeft de gemeente recent een nieuwe trap geplaatst. Vlak náást een al bestaande trap! Het is niet zomaar een trap – het is een heel hippe en ontzettend ontoegankelijke.

Het is grappig en pijnlijk tegelijk om te zien hoe zelfs mensen die goed ter been zijn moeite hebben om naar boven te komen. Hink-stap-sprong banen ze zich een weg omhoog. Diagonaal, met kleine sprongetjes, of half door het gras ernaast. De enigen die er echt plezier aan lijken te beleven zijn de hardlopers. Die zie ik steeds vaker langsrennen voor een extra work-out.

Uit de metro komen ook mensen op krukken, met fietsen en met kinderwagens. Bovenaan de trap staan ze altijd even vertwijfeld om zich heen te kijken: is er echt geen andere route? Twee jaar geleden al, toen ik de gemeente vroeg wat de bouwplannen waren, zei men dat er een trap kwam waar eerst een oprit was. Toen heb ik hen gewaarschuwd: dit is geen goed idee. Waarom hebben ze niet geluisterd? Waarom hebben ze hier ons belastinggeld aan uitgegeven?

Hoge drempel

Het is pas sinds kort dat ik op ons eigen balkon kán zitten. Onze nieuwbouwwoning werd opgeleverd met een balkon met een hoge drempel. Daar kom ik niet overheen met mijn rolstoel. Het was onmogelijk om daar tijdens de bouw iets aan te doen, zei de aannemer een paar jaar geleden. “Het Bouwbesluit zegt er niks over, dat dit gedeelte van je huis ook toegankelijk moet zijn”, voegde hij eraan toe. We hebben na de oplevering zelf maar een oplossing in elkaar geknutseld. Nu kan ik van de zomerzon genieten én gezellig naar de buren zwaaien.

Ik vraag me toch af: hoeveel mensen zouden dat pikken? Als ze moeten bijbetalen om het huis dat ze kopen gewoon te kunnen gebruiken? 

De meeste dingen zijn tijdens de bouw wel goed gekomen: ik kan de drempel van de voordeur over, ik kan bij het aanrecht, ik kan bij het toilet, bij de meeste stopcontacten, bij de intercom om bezoek binnen te laten. Maar niet omdat er goede bouwregels zijn voor gelijke toegang. Zelfs niet vanuit goodwill. Puur omdat ik er extra voor heb betaald én omdat ik zelf de moeite heb genomen om er steeds weer vriendelijk met de verkoper en aannemer over in gesprek te gaan. Ik vraag me toch af: hoeveel mensen zouden dat pikken? Als ze moeten bijbetalen om het huis dat ze kopen gewoon te kunnen gebruiken? 

Grote risico’s

Oké, stel. Je wilt een vakantie boeken. Het liefst ver weg, er echt even lekker tussenuit. Je leest in verschillende reisgidsen: “Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 25 vliegpassagiers hun been breekt tijdens het vliegen.” Daar kijk je dan wel even van op, toch? Dan ga je nog eens goed bedenken of je 800 euro wil neertellen voor een vliegticket. Voor rolstoelgebruikers is dit geen hypothetisch probleem, maar de realiteit: ongeveer 29 rolstoelen per dag raken kwijt of beschadigd tijdens een vlucht. Het gebeurde eens dat ik op de medische post van Schiphol moest overnachten, wachtend op de rolstoelmonteur die de volgende dag kon komen. Gelukkig was dat op de terugweg. Als het op de heenweg was geweest, had ik mijn vakantie wel kunnen vergeten.

Toch besluit je de volgende keer dat risico weer te nemen. Dat plaatje van jezelf met een cocktail onder een palmboom zit nu eenmaal in je hoofd geprent – en hoe kom je daar anders? Je vliegtuig staat klaar om te vertrekken en je neemt plaats op je stoel. Terwijl je buurman zich lekker in zijn stoel nestelt, krijg jij van de stewardess een formulier onder je neus gedrukt. Het is een verklaring. Of je die even snel wil ondertekenen voor vertrek, anders mag je niet mee. Er staat kortgezegd: “Ik verklaar dat ik het oké vind dat er geen reddingspoging voor mij wordt gedaan in een noodgeval.”

Je snapt niet zo goed waarom je dat moet tekenen. Je hebt toch evenveel voor jouw plek in het vliegtuig betaald als je buurman? Maar dit bleek het beleid van Turkish Airlines te zijn toen ik een keer via Istanbul reisde: ik moest deze verklaring tekenen omdat ik geen ‘begeleider’ bij me had. Telde de waarde van mijn ticket niet? Of telde de waarde van mijn leven niet?

Gelijke rechten, gelijke toegang

Voor mensen met een functiebeperking zijn diensten en producten vaak waardeloos. Toch betalen we er de volle prijs voor. Sterker nog, we betalen er extra voor. Denk aan de extra tijd en energie die het kost om te zoeken naar de best bruikbare opties. De meerkosten om het desnoods zelf bruikbaar te (laten) maken. En niet te vergeten: het sociale isolement dat ontstaat door ontoegankelijkheid. We hebben niet altijd tijd, geld, energie of zin om zoveel extra moeite te doen om toegang te krijgen tot hele gewone dingen. En in principe is dat ook niet aan ons – gelijke toegang hoort wettelijk geregeld te zijn.

Heel geleidelijk groeit de aandacht voor toegankelijkheid. In 2016 zijn ‘goederen en diensten’ toegevoegd aan de Wet Gelijke Behandeling voor mensen met een functiebeperking. Sindsdien wacht ik met smart op de nieuwe reclameslogans die dat gaat opleveren. Het duurt al een tijdje, dus bij deze een voorzetje:

“Huis te koop, met toegankelijk balkon! Omdat je het waard bent.”