Klimaatcrisis. Vluchtelingen­crisis. Kan ik er wat aan doen?

Het was nooit genoeg, ze wilde altijd meer. Totdat Marlous van der Veen besloot haar luxe leven vol spullen, mode en reizen drastisch om te gooien. Aanleiding voor haar verandering van levensstijl was het boek De verborgen impact, geschreven door Babette Porcelijn. Haar koopziekte pakte ze als eerste aan. Marlous vertelt waarom:

De zestien grootste containerschepen zijn even vervuilend als alle auto’s in de wereld bij elkaar. Toen Babette Porcelijn dit ontdekte, besloot ze er een boek over te schrijven: De verborgen impact. Het grootste deel van onze impact op de aarde (zo’n 80%) is verborgen. Enerzijds beangstigend, anderzijds een kans om als consument te zoeken naar concrete mogelijkheden om je impact te verkleinen. En dát is precies waar het boek van Porcelijn over gaat.

Voorkomen beter dan genezen

Babette legt direct straightforward uit wat onze ‘verborgen impact’ precies is. Er zijn zaken die we als consument graag willen. Eten en drinken, een dak boven ons hoofd, een nieuwe broek, overal internet, op vakantie. Om dat te realiseren is er veel nodig zoals landbouw, industrie, bouw en transport. Deze activiteiten hebben gevolgen voor het milieu én daardoor ook voor ons als mensheid. Je kunt je richten op het ‘verzachten’ van de gevolgen, maar Babette is hier stellig in: voorkomen is beter dan genezen.

Het concept rondom de verborgen impact gaat met name over datgene wat we doen als mensheid om onze behoeften te vervullen. We zien meestal maar een klein stukje van deze impact in ons dagelijkse leven (zoals afval, gas, benzine), maar het merendeel hebben we niet in beeld. Daardoor denken veel Nederlanders – zoals ik – dat ze goed bezig zijn. Maar we hebben niet door welke verborgen acties eigenlijk de gróótste impact veroorzaken. Gelukkig is er… Babette to the rescue!

Lees ook: Wat is de kunst van duurzaam leven?

De prijs die we betalen

In het eerste deel van het boek laat ze zien dat de prijs die we betalen voor een product vaak geen goede graadmeter is voor de impact die het veroorzaakt. Om te beginnen maken we deel uit van één groot ecosysteem, de aarde, waar we voedsel, vezels, water, energie en grondstoffen aan onttrekken. Economisch gezien zijn deze zaken vaak ‘gratis’ aanwezig, maar het onttrekken gaat ten koste van de natuur, het klimaat en het milieu. Die schadelijke effecten worden meer en meer zichtbaar: vervuiling van het milieu, maar ook prijsstijgingen, vluchtelingenstromen en gezondheidsproblemen.

“De prijs die we betalen voor een product is vaak geen goede graadmeter voor de impact die het veroorzaakt op het ecosysteem”

Babette stelt dat we verschillende soorten impact kunnen hebben op het ecosysteem. Denk aan watergebruik, ontbossing, grondstoffen delven en verwerken, uitputting van grond, aantasting van de natuurlijke leefomgeving (biodiversiteit), afval en uitstoot van schadelijke stoffen. In de hele productieketen vindt deze impact plaats. Van het delven van de nodige grondstoffen, de productie, het transport, het gebruik door de consument tot het verdwijnen op de afvalberg. Vaak zijn alleen de laatste twee stappen zichtbaar.

Impact Top 10

Als we ons hier niet van bewust zijn is het makkelijk om je bezig te houden met je zichtbare impact. Echter, uit Babette’s verhaal blijkt dat dit maar een deel van het totaal is. Daarom heeft Babette een Impact Top 10 gemaakt:

Wanneer je alleen kijkt naar broeikasgassen tijdens het gebruik, dan zie je de usual suspects zoals autorijden en vliegen voorbijkomen. Wat voor mij een verrassing was: spullen scoren het hoogst! Dit was voor mij de aanleiding om aan de slag te gaan mijn koopziekte. Bovenstaande figuur is gebaseerd op:

• gemiddeld 2000 euro per jaar aan spullen (op basis van import/export),
• 88 kg vlees (240 gram per dag inclusief slachtafval, hiervan houden we 120 gram over op ons bord),
• wonen op 55 vierkant meter per persoon,
• 8750 auto-kilometers per persoon,
• 920 kilo plantaardig eten, vis en drinken (alle voeding behalve vlees, eieren en zuivel),
• zo’n 4200 kilometer vliegen per jaar,
• 18 kilo kleding (zo’n 36 kledingstukken) per persoon per jaar,
• 18 kilo zuivel en eieren,
• 140 kuub gas voor warm water in de badkamer (de impact zit hier in het gas, niet zozeer in het waterverbruik of de verzorgingsproducten),
• en zo’n 1000 kilometer reizen met het openbaar vervoer per jaar.

Footprint van een wereldburger

Je bent niet de enige met impact op deze wereld. We leven hier nu met 7,5 miljard mensen en dat aantal is rond 2050 toegenomen tot wel 9,9 miljard. De gemiddelde footprint van een wereldburger is 1,6 aarde (in Nederland is dat 3,6 aarde). In de huidige situatie gaan we dus al flink over de grenzen van het ecosysteem heen. En dat lijkt richting de toekomst erger te worden! Voor de planeet (ontbossing, schaarste van water, grondstoffen en energiebronnen), maar ook voor onszelf.

“Ook kan onze overmatige impact leiden tot water- en voedseltekorten, die prijsstijgingen voor voedsel en grondstoffen veroorzaken”

Zo veroorzaakt milieuvervuiling allerlei gezondheidsproblemen zoals kanker, astma en allergieën. Ook kan onze overmatige impact leiden tot water- en voedseltekorten die vervolgens een prijsstijging voor voedsel en grondstoffen veroorzaken. Dit alles kan volgens Babette onze economie onder druk zetten en daarmee onze veiligheid. Het leidt niet zelden tot sociale onrust, vluchtelingenstromen en zelfs oorlog.

Misschien ook interessant: Technologie als onze Verlosser?

Welvaart herijken

Als je dit leest, dan heb je al aan aantal minuten misère erop zitten. Vraag is nu: wat kunnen we doen? Wij, jij en ik. Als we teruggaan naar het begin, zie je dat dit hele systeem begint met de wens van de consument, en de industrie die produceert om die wensen te vervullen. Het zou dus een (deel van de) oplossing kunnen zijn om bevolkingsgroei te temperen (dat is: minder consumenten). Maar ook om duurzaam en schoon te produceren en/of om duurzaam te consumeren. Waarbij we als consument onze invloed op de politiek en het bedrijfsleven moeten gebruiken om ons idee van welvaart te herijken. Babette noemt hierin drie stappen die we kunnen zetten:

1. eerst bewegen naar duurzaam leven (binnen de draagkracht van één aarde),
2. vervolgens econeutraal gaan leven (waarbij we de overgebleven impact compenseren door natuur te beschermen en te herstellen),
3. en tot slot eco-positief gaan leven (waarbij onze impact op het systeem meer positieve aspecten heeft dan negatieve; dat kan door echt actief te gáán voor een duurzamere samenleving).

Beter, anders en minder

Een handige suggestie die Porcelijn doet, is: kijk naar de rollen die je vervult. (Bijvoorbeeld op je werk/school, als spaarder/belegger, als politicus, als vriend/familielid en natuurlijk als consument.) In welke rol heb je het meeste impact? Ga hier als eerste mee aan de slag. Breng je eigen impact in kaart, bijvoorbeeld via de tool op de website van Porcelijn, en begin.

Begin met beter, anders en minder. Beter als je (nog) niet kunt stoppen met een handeling, maar het wel impact-bewuster kunt doen. (Bijvoorbeeld biologisch vlees of een zuinige auto.) Anders, door op zoek te gaan naar een duurzaam alternatief. Kies de trein in plaats van het vliegtuig of vervang je vlees door peulvruchten. Minder, door actief te kijken waar het minder kan en dat ook écht te doen. Voor elk van de impact-sectoren kun je bedenken of je het beter, anders of minder kunt doen. Daarbij helpt de onderstaande BAM-matrix uit het boek van Babette:

Grote impact teweeg brengen

Al jouw acties samen, vermenigvuldigd met alle acties die anderen doen, kunnen een grote impact teweeg brengen. Babette heeft mij met haar verhaal overtuigd dat een duurzame impact begint bij jezelf. Haar boek was de start van mijn voornemen om eco-positieve impact te hebben. Deze review laat de hoofdpunten zien die ik eruit heb gehaald, maar doet geen recht aan álle inzichten die het boek me gegeven hebben. Daarom tot slot de twee belangrijkste take-aways:

1. lees het boek en
2. laat je niet wijsmaken dat één actie meer of minder van jou er niet toe doet!

“It’s only a straw, said 7 billion people”